Âlim övünmez

Sual: Âlim olan kimsenin övünmesi uygun mudur?

CEVAP

Genelde övünmek iyi değildir. Âlimin övünmesi de câiz değildir. (Lokman) sûresi 18. âyet-i kerîmesinde meâlen, (Allah, kendini beğenip övüneni sevmez) buyurulmaktadır.

Övünmek, büyüklenmenin, kibretmenin alâmetidir. (Mü'min) sûresinin 35. âyet-i kerîmesinde, büyüklenenlerin kalblerinin mühürlendiği bildirilmektedir.

İmâm-ı Gazâlî hazretleri (Necm) sûresinin, (Nefsinizi tezkiye etmeyiniz) meâlindeki 32. âyet-i kerîmesinin tefsîrinde, (Bir iyilik yapınca, bunu ben yaptım deme. Onu bir iyilik sanma! Onu iyilik olarak kabûl etmek, kendini beğenmektir) buyurdu.

(Beydâvî) tefsîrinde, İblis'in, (Âdem çamurdandır, cismânîdir. Ben rûhânîyim. Çamur unsurların en aşağısıdır. Ben ise en şerefli olan ateşten yaratıldım) diyerek kibirlendiği bildirilmektedir. Övünmek yasak edilmiştir. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki:

(Ecdâdı ile övünen, rahmet-i ilâhiden uzaktır, Cehennem odunudur.) [Tirmizî]

(Allahü teâlâ, câhiliyet övünmelerini sizden kaldırdı. Hepiniz Âdem aleyhisselâmın evlâdlarısınız. Âdem ise topraktan yaratıldı.) [Ebû Dâvüd]

Övünmek, başkasını hakîr, aşağı görmekten ileri gelir. Hâlbuki hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki:

(Din kardeşini hakîr görmek, kötülük olarak yeter.) [Müslim]

(Allahü teâlâ, "mütevâzı olun, büyüklenmeyin, zulmetmeyin" diye bana vahyetti.) [İbni Mâce]

İnsan, ilim sâhibi olunca kendini büyük görmeye başlar. Hâlbuki Kur'ân-ı kerîmde meâlen, (Her ilim sahibinden üstün bir âlim vardır) buyurulmaktadır. (Yûsüf 76)

(Âlimlerin âfeti, kendilerini büyük görmeleridir) hadîs-i şerîfi, ilim sahiplerinden kibirlenenlerin olabileceğini göstermektedir. Övünmek için hiç kimse kendisinin âlim olduğunu söylememelidir! Çünkü hadîs-i şerîfte buyuruldu ki:

(Âlimim diyen câhildir.) [Taberânî]

İlmi, yalnız Allah rızasını kazanmak için öğrenmek gerekir. Başka maksatlarla öğrenmek, caiz değildir. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Âlimlere övünmek, cahillerle, aklı noksan olanlarla münakaşa etmek, onları susturmak, insanların teveccühünü kazanmak için ilim öğrenen, cehenneme gider.)

(Toplantılarda ilimle üstünlük taslamayın! Böyle yapanın gideceği yer, Cehennemdir.)

(Allah rızasından başka maksat için ilim öğrenen veya ilmini dünya menfaatine alet eden, cehennemdeki yerine hazırlansın!)

İlmi  böyle maksatlarla öğrenmek caiz olmadığı gibi; Allah rızası için öğrenip de, kötü maksatlar için kullanmak da caiz değildir. İlmi ile övünmek de Allah rızasına aykırıdır. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Bazısı çıkar, Kur'an okur "Bizden daha iyi bilen, bizden daha fazla fıkıh bilgisine sahip olan kim vardır?" der. İşte bunlar, cehennem yakıtıdır.)  

(Vallahi bir zaman gelecek, insanlar Kur'anı öğrenip okuyacaklar. Sonra, "Biz öğrenip okuduk, bizden daha iyisi var mı?" diyecekler. İşte onlar cehennem odunudur.) 

Bu hadis-i şerifler, ilmi ile övünmenin caiz olmadığını göstermektedir. İlmi ile övünen kimselerle tartışmak asla uygun değildir.  İnsanın ömrü kısadır. Münakaşa ile zaman öldürmek asla caiz değildir. Abdülkuddüs hazretleri buyuruyor ki: (Vaktin kıymetini bil! Gece gündüz ilim öğrenmeye çalış! İlim öğrenmek ibâdet yapmak içindir. Kıyamet günü işten sorulacak, çok ilim öğrendin mi diye sorulmayacaktır. İş ve ibâdet de ihlas elde etmek içindir) Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Kıyamette herkes, şu dört şeyden soruluncaya kadar yerinden ayrılamaz:

1- Ömrünü nerede tükettin?

2- Gençliğini nerede geçirdin?

3- Malını nerede kazandın, nereye harcadın?

4- İlmin ile ne amel ettin?)

geri    ilim    ileri